سازندگی/اقتصاد/15 دی 97

جعفر خیرخواه

شغل داشتن همیشه با داشتن رفاه مترادف نیست. دستمزدهای پایین، امنیت شغلی و اشتغال ناقص همه از عواملی هستند که می‏تواند باعث شود داشتن شغل رفاه ایجاد نکند. 

در واقع اتفاقی که می‏افتد این است که شاغلان نمی‏توانند از شغل‌هایشان درآمد لازم را به دست آورند. همچنین صرف داشتن شغل نمی‏تواند باعث شود افراد و خانوارها از فقر رهایی یابند. در زاویه‏ای کلان‌تر این ناگوار است که اقتصاد کشور توان درآمدزایی و تولید را از دست بدهد و مدام ضعیف‌تر ‏شود. اتفاقی که فشار آن روی دوش خانوارها و به خصوص دهک‏های پایین درآمدی بیشتر است. 

در واقع مشکلات و مسایل حال حاضر کشور باعث شده اقتصاد کوچک‌تر شود و به تبع آن شاغلان مجبورند به درآمد کمتر و کمتر رضایت دهند. چراکه به طور کلی شغل وجود ندارد یا اگر هم وجود دارد، کارفرما هم با مشکلات زیادی مواجه است و عملا نمی‏تواند حقوق بیشتری بپردازد. البته این در مواقعی است که افراد شغل دارند، درحال‏حاضر که واحدهای تولیدی زیادی به تعطیلی رسیده‏اند و بیکاری افزایش یافته است. 

اکنون حداقل دستمزد در کشور یک میلیون و ۱۱۰ هزار تومان است. خط فقری که مرکز پژوهش ‏های مجلس تعریف کرده برای یک خانوار ۴ نفره در تهران حدود دو میلیون و ۸۵۰ هزار تومان بوده است. البته در بحث مقایسه خط فقر و دستمزد باید عنوان کرد که به طور کلی توقع و انتظارات مردم همیشه از اقتصاد این بوده که رو به رشد باشد. بنابراین خط فقری که تعریف می‏شود همیشه با توجه به انتظارات افراد و توقعات بیشتر و امکانات بیشتر داشتن تعریف می‏شود. این مسایل باعث می‏شود که خط فقر مدام بالاتر رود. اما اتفاقی که می‏افتد این است که در طرف مقابل درآمد‏ها پایین‌تر می‏ آید. 

ما به این توجه نمی‏کنیم که اقتصادی نفتی داریم که در دوره ‏هایی براساس شانس و اقبال جهانی، قیمت نفت بالا می‏رود و باعث می‏شود درآمدهای نفتی کشور رشد کند. در واقع رشد اقتصادی و توسعه‏ای رخ نداده است و تنها به دلیل گران‌تر فروختن نفت بوده است که عایدی بیشتری نصیب کشور شده است. در این حالت امکانات دولت بالا می‏رود و این عایدی را به مردم تزریق می‏کند، اما نه دولت می‏گوید و نه کسی متوجه است که این موضوع همیشگی نیست و در واقع شانسی بوده است. بنابراین همیشه باید چشم‌انتظار فروش نفت و قیمت آن بود. 

این در حالی است که درآمدهای نفتی همیشه باید باعث ثمردهی به اقتصاد باشد و برای سرمایه‌گذاری‏های مولد از آن استفاده کرد تا برای سال‏هایی که درآمد نفتی وجود ندارد و یا کمتر می‏شود، این سرمایه ‏ها اقتصاد کشور را نجات دهند. متاسفانه هیچ دولتی طی این سال‏ها این اقدامات را انجام نداده است و پول نفت همیشه صرف هزینه ‏های جاری شده است. ازطرفی اما نفت این توهم را ایجاد کرده که کشور ثروتمند است و می‏تواند هر اقدامی که خواست انجام دهد. بنابراین این اقدام از دو جهت باعث ضرر شده است، چراکه در وهله اول پول نفت را خورده‌ایم و در وهله دوم جامعه را متوقع کرده‌ایم. در‏حالی‏که وقتی قیمت جهانی نفت پایین می‏آید و مانند حال حاضر تحریم می‏شویم و نمی‏توانیم نفت زیادی بفروشیم با مشکلات بیشتری مواجه خواهیم شد. از طرفی به دلیل توجه نکردن به بخش‏های دیگر اقتصادی، اقتصاد غیرنفتی هم توان فعالیت و تولیدش را از دست داده است. به این ترتیب شرایط به‌سمت جامعه‏ای کاملا ناراضی سوق پیدا کرده است. 

از طرفی خط فقری که عنوان شده بدون توجه به توقعات ایجاد شده جامعه بوده است. در دوره‏ای چون پول نفت زیاد بود، همه گمان می‏کردند همه ملزومات رفاهی هم باید وجود داشته باشد، برای همین همه به سفر خارجی رفتند و دیگر مسایلی از این دست را حق خود دانستند، اما باید توجه می‏شد که آیا اقتصاد کشور می‏تواند در همین مسیر ادامه پیدا کند یا خیر. بنابراین خط فقر مقداری رویایی و بدون توجه به واقعیت عنوان شده است. نمی‏شود به وضع کلی اقتصاد توجه نشود و بعد خط فقر تعیین کرد. در واقع اعلام خط فقر بیشتر باعث انتشار ناامیدی در جامعه می‏شود. البته از طرفی هم اعلام آن و هشدار به مسئولان که برنامه‏های اقتصادی اشتباهی را طی می‏کنند، مفید بوده است.  اکنون صحبت از افزایش حداقل دستمزد به میان آمده، عده‏ای می‏گویند که این حداقل نزدیک به خط فقر تعیین شود. اما باید یادآور شد که اگر قرار است حقوقی افزایش یابد اما مابه‌ازای اقتصادی نداشته باشد، وضع بدتر خواهد شد. تورم حال حاضر کشور رو به افزایش است و اگر بدون وجود تولید و سرمایه‌گذاری، افزایش دستمزد رخ دهد، شرایط خوبی رقم نخواهد خورد.