از وقتی که ریال واحد پول ایرانیان شد ، اصطلاح جدیدی هم به دنیای دوخت های سنتی اضافه شد .
ریال دوزی ، یکی از صنایع تزئینی ایران است ؛ هنری برای پوشش های زنانه
لباس های ریال دوزی شده را می پوشیدند ، نه فقط برای زیبایی
که مدیریت هزینه خانوار و حساب و کتاب زندگی ، به عهده بانوان بود
زنان ، سکّه ها را جمع می کردند و می دوختند به حاشیه روسری ، دامن یا روی کلاه .
هر لباس ، با حدود 200 عدد دو ریالی ، سکهّ باران می شد سنگین بود اما امن ترین صندوق پس انداز ممکن به حساب می آمد ، نزدیک دست و جلوی چشم
دوختن سکه ها روی لباس ، تنها به جنبه مالی و تزئینی آن محدود نمی شد . ریال دوزی در عین اینکه زرق و برق می داد به یک پیراهن زنانه ، کمک می کرد تا سنگینی سکه ها جلوی چروک شدن آن را بگیرد. وقتی باد می وزد یا زنان مشغول کار هستند لباس شان کنار نرود و بدن پوشیده بماند. چینش سکه ها روی لباس هم نظم و ترتیب خاصی داشت . گاهی سکه ها به هم نزدیک تر بود گاهی دورتر.
ریال دوزی ، تنها هنر آراستن لباس ها نبود . دنیای ریال ها پر از آهنگ و موسیقی است.
بسته به اینکه با چه ترتیبی سکه را بدوزند روی پارچه ، صدای حاصل از به هم خوردن سکه ها هم فرق می کرد.زنان هنرمند و باسلیقه تمام سعی شان این بود که با چه الگویی سکه را بنشانند روی لباس تا بهترین و دلنشین ترین آهنگها برسد به گوش اطرافیان. آهنگی که به نوعی خبرمی داد از ورود یک زن. آن وقت بود که مردان به حرمت حضور بانوان ، مسیر را خالی می کردند از حضور خود . زندگی کوچ نشینی عشایر و روستانشینان هیچ گاه از خطرهای طبیعی خالی نبوده است . کوهستان و دشت ، پر است از حشرات و جانوران موذی . ساده ترین و در عین حال خلاقانه ترین راه دور کردن شان همین صدای سکه ها بود که در هم ضرب و تشدید می شد. لباس زنانه محلی ، بسته به اینکه چین و پلیسه چقدر داشته باشد تا 200 سکه را روی خود جا می داد. سکه ها هم یک دست و یک وزن بودند مثلا همه دو ریالی.
گرچه ریال های امروز ، ارزش ریالی چندانی ندارند اما ریال دوزی در منطقه کردستان ، سیستان و بلوچستان ، و در بین عشایر بختیاری ، علاوه بر هنر ، هنوز هم یک حرفه ی تعریف شده است. سکه ها این روزها هنوز هم روی لباس های محلی هستند اما جایشان را به سکه های بدلی کم وزن و سنگ های زینتی نیمه قیمتی داده اند ؛ آن هم برای استفاده در جشن ها نه به عنوان پوشش روزمره .
اگر لباس محلی ریالی دوزی دارید یادتان باشد که برای محافظت و عمر بیشتر آن باید مواردی را در نظر داشته باشید . مثل اینکه از رطوبت مداوم، حرارت و آتش، اشعۀ مستقیم و مداوم خورشید، سفید کننده های شیمیایی و اشیای نوک تیز و بُرنده محافظتش کنید. شاید بهتر باشد برای تمیز نگه داشتن آن خشک شویی بهترین روش باشد.
دوخته شدن سکه روی لباس ، پرماجراتر از آن چیزی است که از هنر ریال دوزی گفتیم و نوشتیم برایتان. پای صحبت زنان و مردان عشایر باید نشست تا برایمان از رازهای سکه ها بگویند و داستان شان .
این متن را در بخش صوت بشنوید...